secretarisvogel: 21 aug 2017

Voorzijde band van Psyche (1898): lichtgele linnen band naar een ontwerp van Jan Toorop

Achterzijde band van Psyche (1898): lichtgele linnen band naar een ontwerp van Jan Toorop

Prachtwerk
‘Terwijl ik er aan schreef, heb ik dikwijls aan U gedacht’, schreef Couperus aan Toorop op 19 november 1897, en Veen kreeg te horen dat het een ‘prachtwerk’ zou worden. Dat was een in die tijd gangbare term voor een luxueuze uitgave, gebonden in linnen, vaak in groot formaat, en rijk geïllustreerd. Die vorm was geschikt voor literaire en (kunst)historische werken, en als die een zekere omvang hadden, verschenen er verschillende afleveringen waarop de lezer zich kon abonneren. Dat is uiteindelijk met de korte vertelling Psyché niet gebeurd; de bedoeling was een boek met tien illustraties te maken. Couperus hoorde niets van de kunstenaar en vroeg toen aan de uitgever om te onderhandelen. De gepikeerde Couperus – hij was niet gewend geen antwoord op een brief te krijgen – bedacht ook meteen dat als Toorop het niet wilde doen – ‘graag of niet’, vond hij – dat een andere kunstenaar misschien nog wel geschikter was. Hij noemde Marius Bauer (1867-1932). Bauer werd voor Psyche niet benaderd (trouwens, toen hij werd gevraagd een ander boek van Couperus te illustreren, de roman Majesteit, weigerde hij die opdracht).

Varianten in boekband en uitvoering
Intussen bleek Toorop juist enthousiast. ‘Het is bepaald een uitmuntend, heerlijk stuk werk voor mij, want er zijn brokken in Psyche die mij zeer suggereeren om er heerlijk aan te werken’. Hij stelde voor om vijf grote en vijf kleinere tekeningen te maken, maar zijn tarief (fl. 375) viel voor uitgeverij Veen veel te hoog uit en het plan werd verlaten, hoewel Toorop er nog een paar keer op terug kwam. Wel werden ze het eens over de band. Voor de boekband beloofde Toorop half mei 1898 een tekening. Die arriveerde echter pas eind juli of begin augustus. De tekening bestaat uit drie onderdelen: het achterplat met een geometrisch patroon met florale motieven; de rug met wervelende lijnen en een getekende titel en auteursnaam; en het voorplat. Daarvoor tekende Toorop de figuur van Psyche gezeten op het paard Chimera, op weg naar de hemelse sferen. De zogenaamde ‘zweepslaglijn’ overheerst het geheel en bepaalt zelfs de vorm van de titel en auteursnaam, die links en rechts zijn aangepast aan de gekromde lijnen van de tekening. Op de rug is de titel helemaal verwrongen.

(Tekst en afbeeldingen afkomstig uit het artikel De boekband van Jan Toorop op de site van de Koninklijke Bibliotheek. Op die pagina is nog veel meer moois te zien en te lezen over dit onderwerp.)