Gebaande paden

Toen ik op de Delftselaan woonde, heb ik voor de eerste keer In de ban van de ring gelezen. Ik zal zo’n vijftien jaar zijn geweest. Het boek heeft toentertijd grote indruk op me gemaakt, er kwam een hele laag gefingeerde geschiedenis over de wereld te liggen. Ik ging bomen, mensen en landschappen anders bekijken en korte tijd was de wereld een magische plek. Rond mijn zeventiende, achttiende jaar heb ik het nog eens van voor naar achter gelezen. Alle bekende personages waren inmiddels in mijn hoofd gestold, zoals dat gaat als je een boek leest. Toen de film The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring in 2001 uitkwam, was ik natuurlijk erg nieuwsgierig, en net als veel mensen die het boek daadwerkelijk gelezen hebben, was ik behoorlijk teleurgesteld en geïrriteerd. Geen enkel personage leek op wat ik in mijn hoofd had. Mijn Gandalf zag er anders uit, mijn Stapper was veel mysterieuzer, mijn Frodo was geen irritant neurootje. Mijn enten zagen er niet uit als CGI’s, mijn elfen gedroegen zich niet als gedrilde Vulcan-mariniers. Het verhaal was spektakel geworden. Later ben ik de films wel als eigen uiting gaan zien en ik kan er nu wel me iets van plezier naar kijken, maar het hele gebeuren is als een nieuwe laag, bovenop het boek gekomen.

Je kunt natuurlijk stellen dat zo’n film een heel ander medium is en dat je die dus los van het boek moet zien, maar de film heeft mijn perceptie van het boek onherstelbaar veranderd (net zoals de bewerkingen van Tiësto bijvoorbeeld het Adagio for Strings voor me heeft veranderd). Je kunt het ene niet los zien van het andere. Het wrange is dat er hele volksstammen zijn voor wie The Lord of the Rings de eerste kennismaking is met, hoe heet-ie ook weer, Tolkien.

Nagenoeg alles wat er de afgelopen paar honderd jaar is bedacht, is de laatste paar decennia door de blender gegaan en als nieuw uitgebracht. Who needs Talk Talk als je Gwen Stefani hebt? Robbie Williams? Natuurlijk. Nancy Sinatra? Nooit van gehoord. Zo is er een compleet nieuwe laag aan gerecylede content ontstaan die de oorspronkelijke laag netjes afdekt.

(Het krot dat geheugen heet)