De blik

Foto van een onbekende vrouw
Op dit busteportret zien we een jonge vrouw die de toeschouwer met een wat lome blik aankijkt. Ze heeft lang, naar achteren gekamd blond haar, vastgezet met een soort strik of haarband. Ze draagt een geborduurd jakje met een grote sluitspeld, en daaronder een witte blouse waarvan de boorden zichtbaar zijn. Om de hals draagt ze een donkere choker of iets dergelijks, met daaraan een rond hangertje.

Onder de foto staat in goudkleurige letters op een donkerbruine achtergrond links H.W. Wollrabe, Hofphotograaf, en rechts ’s‑Gravenhage, Noordeinde 96.

De achterzijde van de carte de visite is uitgevoerd in liggende oriëntatie, op donkerbruin karton met goudkleurige lithografie. Centraal staan de naam en het adres van fotograaf H.W. Wollrabe, met de prestigieuze vermelding Hofphotograaf van Z.M. den Koning en van wijlen H.M. de Koningin. De typografie is rijk en klassiek, met sierlijke kapitalen en decoratieve accenten. Linksonder zien we een allegorische cherubijnachtige figuur met een camera, omgeven door florale motieven en gestileerde ornamenten – een visuele verwijzing naar de kunstzinnige en ambachtelijke aard van het fotografisch vak.

Over Heinrich Wilhelm Wollrabe (Hamburg, 1 december 1843 – Den Haag, 27 maart 1928) is veel bekend. Op de website van het Rijksmuseum zijn werken van zijn hand te zien, variërend van foto’s van onbekenden tot portretten van koningin Wilhelmina. Wollrabe, hof­fotograaf van koningin Emma, vervaardigde ook het tweede staatsieportret van Wilhelmina.

Ook op Wikimedia Commons zijn veel werken van Wollrabe te vinden.

Volgens RKD Research (het wetenschappelijk platform voor kunsthistorisch onderzoek) had Wollrabe zijn studio aan het Noordeinde 96 van 1877 tot 1910. Hoewel het pand oorspronkelijk uit de 17e eeuw stamt, werd het in 1916 zo ingrijpend verbouwd dat van de oude structuur vrijwel niets is overgebleven. Ofschoon het huidige gebouw op zichzelf interessant is, is de directe link met Wollrabe inmiddels grotendeels verdwenen.

Vreemde eenden

Groepsportret

We zien een groepje van drie personen: een staande jonge vrouw, een zittend meisje of jonge vrouw en een klein staand kind, waarschijnlijk ook een meisje, al is dat niet met zekerheid te zeggen. De foto heeft de tand des tijds niet al te goed doorstaan, maar juist daardoor heeft hij een bijzondere charme. Er staat geen naam van de fotograaf op de voorkant en de achterkant is blanco, dus we moeten alle aanwijzingen uit de afbeelding zelf halen.

De geportretteerden dragen lange, rechte mantels zonder uitgesproken taille, wat past bij de soberdere mode van rond 1910–1915. De grote haarstrikken waren toen bijzonder in trek in veel Europese landen. De kapsels en hoofddeksels ogen eenvoudig en praktisch, zonder de extravagantie van de mode van vóór 1910.

Het kind draagt een cape met striksluiting en een nauwsluitend mutsje, typerend voor kindermode in de eerste decennia van de 20e eeuw. De combinatie van warme kleding en een studio-opname wijst mogelijk op een portretmoment in de koudere maanden.

De sepia-tint en zachte focus zijn kenmerkend voor vroege 20e-eeuwse studiofotografie. De achtergrond lijkt een beschilderd doek met vage decoratieve vormen, typerend voor de periode rond 1910, toen veel fotografen overschakelden van gedetailleerde decors naar neutralere, effen achtergronden.

Bij wijze van experiment zie je hier een door AI-bewerkt detail van het groepsportret. Het is allemaal wel erg gladjes, maar desalniettemin werkt het, tot op zekere hoogte dan. Het origineel heeft een zekere je ne sais quoi die in de AI-versie volledig is gladgetrokken. Het is een beetje als hogere literatuur versus de Hollywood-versie. Het is lastig om precies te zeggen waarom, maar dat stond hierboven eigenlijk ook al.

Pakje Kunst - Peter Kooij

Peter Kooij

Pakje Kunst