Stilo, pagina 23, foto 1

Foto van een onbekende man
Na een paar lege pagina's vinden we een fraaie kabinetfoto van een man met donker haar, strak gescheiden, en een fraaie, even donkere Kaiser-snor. Zijn blik is bijpassend: ernstig en onverschrokken.

De combinatie van witte das en overhemd, glanzende revers en de strakke snit van het jasje wijst op een portret dat waarschijnlijk is genomen tussen 1900 en 1915, in een stedelijke context zoals Wenen. De studiovermelding bevestigt dat het waarschijnlijk om een burgerlijk portret gaat, denkbaar van een man die zich formeel liet fotograferen voor een speciale gelegenheid.

Deze kant van de foto heeft een donkerbruine ondergrond. Onder de foto staat in zwarte letters:
Adolf Pistecky, Wien XXI. Floridsdorf
Rechts daarvan zien we nog het kenmerkende wapen dat vaak voorkomt op CdV’s en kabinetfoto’s uit deze regio en tijd: een bekroond wapenschildje, geflankeerd door twee griffioenen, met de initialen van de fotograaf.

Op de lichtgrijze/beige achterkant zien we in blauwe drukinkt:

Fotografisches Atelier Adolf Pistecky
Wien XXI. Floridsdorf
Schlosshoferstrasse 20

Filiale: Hirschstetten, Stadtlauerstrasse 106

Delen van de tekst zijn omringd door een decoratieve, sierlijke omlijsting in vergelijkbare blauwe inkt, met gestileerde ornamentale en bloemenmotieven. In het ontwerp zweven twee kleine figuurtjes die doen denken aan cherubijnen, rond een schildje met sterk gestileerde initialen van de fotograaf. Direct onder de figuurtjes staat:

Vergrösserungen wurden nach jedem Bilde bis zur Lebensgrösse in Schwarz u. Aquarell künstlerisch ausgeführt.

Die Platte bleibt für Nachbestellungen aufbewahrt.

Er zijn aardig wat foto's van de hand van deze fotograaf te vinden, maar biografische informatie is schaars. Op sagen.info vinden we alleen een geboortejaar: 1869 of 1870. Er is een overlijdensdatum, 3 juli 1942, van iemand met deze naam in Oostenrijkse overlijdensregisters, maar zonder aanvullende gegevens zoals beroep of adres is het moeilijk met zekerheid te zeggen of het om de fotograaf Adolf Pistecky gaat. Het zou kunnen – zeker gezien de leeftijd die hij dan gehad zou hebben – maar zonder een koppeling aan het atelier of een familiearchief blijft het speculatief.

Stilo, pagina 19, foto 4

Een portret van een man en zijn fiets

Op deze fraaie carte de visite komen we iets tegen dat we in ons album nog niet eerder zagen: een staande man die poseert met een fiets.

Onder de foto staat een bekroond wapenschild, geflankeerd door griffioenen en voorzien van de initialen van de fotograaf. Links daarvan lezen we Emil Preim, rechts Floridsdorf. Opvallend is dat de afdruk een deel van de bovenste lussen van de naam bedekt – een ‘slordigheid’ die we bij andere fotografen wel eens zagen, maar nog niet bij Preim.

De achterzijde vertoont allereerst een grote vochtvlek. Jammer, maar omdat het karton dik is, is de schade gelukkig niet doorgedrongen naar de voorkant. Dit specifieke adresontwerp kenden we nog niet uit ons album. Links zien we opnieuw het bekroonde wapenschild met griffioenen en de initialen van de fotograaf, daarboven Emil Preim, rechts het woord Photograph.

Daaronder staat links de volgende tekst:

Specialität
Moment-Kinderaufnahmen
Vergrösserungen nach jedem vorhanden Bilde
in Platin unvergänglich

Portraits, in Oel, Pastell u. Aquarell.
Die Platte bleibt für Nachbestellung aufbewahrt.

Rechts staat het adres vermeld:

Floridsdorf, Pragerstrasse 17.

Het ontwerp is indrukwekkend: de ronde en vloeiende lijnen die we vaker zagen bij Preims carte-de-visite-achterkanten zijn hier deels vervangen door bijna kubistisch aandoende takken met bladeren. Bij langer kijken lijkt de vlek zelfs een extra betekenislaag te geven – alsof er een donkere wolk over het ontwerp trekt.

Wie verantwoordelijk was voor dit ontwerp blijft onduidelijk. Preim vermeldde zijn lithograaf niet altijd, iets wat overigens niet ongebruikelijk was voor kleinere studio’s in die periode. Veel fotografen lieten hun kartons ontwerpen en drukken door gespecialiseerde lithografen, zonder naamsvermelding.

Bij zowel de fiets als de man zien we kenmerken die helpen bij het dateren van de opname.

De fiets

• Dunne banden en een hoog frame zonder kettingkast of spatborden → typisch voor sportieve herenfietsen rond 1895‑1910.

• Geen remhendels zichtbaar, wat wijst op een doortrapper (fixed gear), gebruikelijk vóór de brede introductie van handremmen.

• Licht gebogen stuur en smalle wielen → stijlvol maar functioneel, populair in de periode vóór de Eerste Wereldoorlog.

De man

• Draagt een driedelig pak, een vlinderdas en een platte pet → een combinatie die rond 1905‑1915 veel werd gedragen door stedelijke jongemannen.

• De zelfverzekerde pose, gecombineerd met de fiets, onderstreept status en moderniteit; een fiets was destijds nog een luxeartikel.

De tekst op de achterkant geeft aanvullende aanwijzingen:

• De vermelding van “Moment-Kinderaufnahmen” en “Portraits in Oel, Pastell u. Aquarell” wijst op een studio die actief was in de eerste decennia van de 20e eeuw.

• De nadruk op platinadruk en vergrotingen past goed bij de periode 1905‑1915.

• De stijl van de typografie bevestigt deze datering.

Alles bij elkaar wijst dit portret op een opname uit de periode ca. 1905‑1915. Houd er wel rekening mee dat deze datering is uitgevoerd door een amateur, dus alle mogelijke voorbehouden zijn van kracht.

Stilo, pagina 19, foto 3

Foto van een onbekende man

We zien een Visit Portrait van een onbekende man in een pak met vest, overhemd met brede boorden en een das. De man lijkt wat onwennig in de lens te kijken.

Onder de foto staat de tekst ‘Visit Portrait’.

Op de achterkant zien we een handgeschreven notitie. Volgens een tool voor handschrift­herkenning staat hier: Schissn am 10. Sept 1921.

Een plausibele interpretatie is dat dit betekent: Foto genomen op 10 september 1921.

Het woord Schissn is een dialectvorm van het Duitse schießen. Hoewel dat meestal ‘schieten’ betekent in de context van vuurwapens of sport, werd het begin 20e eeuw ook informeel gebruikt voor fotograferen. Vergelijk de Engelse uitdrukking to shoot a photo, die in het Duits destijds soms op dezelfde manier in de spreektaal werd toegepast. Zie ook het artikel Herkunft „Ein Foto schießen“ bzw. Fotoshooting.

De foto is symmetrisch gekaderd, met een witte rand en een donkere achtergrond – een stijl die populair was bij Visit Portraits, een kleinere variant van de klassieke CdV. Een Visit Portrait is dus geen obscuur formaat, maar gewoon een carte de visite (visitekaartportret). Zoals een Engelstalige bron het samenvat:

"Many [...] cabinet portraits had the name of the photographer or studio imprinted on the bottom of the front of the card, and often on the back. Many cards or "photo mounts" were generic, and just had the words "visit portrait" or "cabinet portrait" imprinted at the bottom. Though these two terms were different, they were basically the same product."

Ook sagen.info geeft een mooie aanvulling. Bij een Visit-Porträt staat daar bijvoorbeeld:
Ein unbezeichnetes Visit-Portrait in CdV-Format mit bemerkenswertem Ambiente. Solche unbezeichneten Visit-Porträts entstanden auch auf Jahrmärkten, Festen und ähnlichen Gelegenheiten meistens durch Wanderfotografen.

De strekking is duidelijk: hoewel CdV’s vaker voorkomen, zijn er genoeg Visit Portraits bewaard gebleven om dit een volkomen gangbaar formaat te noemen.