Crayon, pagina 6, foto 2 en 3

Zoek de verschillen

In het fotoalbum vinden we twee opeenvolgende cartes de visite die opvallende gelijkenissen vertonen. Op beide foto’s zien we een jongedame ten voeten uit. Beide dragen donkere, formele japonnen met hoge kraag en lichte decoratie aan de borst, typisch voor de periode 1895‑1905. De opstelling, belichting en signatuur van de fotograaf (Atelier P. Weise, Enschede) zijn identiek qua stijl, formaat en lettertype, wat aannemelijk maakt dat de foto’s rond dezelfde tijd en in dezelfde studio zijn genomen. De achterkant van beide foto’s is blanco.

Wat opvalt, is dat beide geportretteerden twee ringen aan de linkerhand dragen. Bij nadere beschouwing lijken de portretten zó veel op elkaar dat het misschien wel om dezelfde vrouw gaat. Beide vrouwen hebben een vergelijkbare gezichtsvorm (ovaal, met vrij brede jukbeenderen en een smalle kaaklijn). De ogen zijn amandelvormig en staan relatief ver uit elkaar. In beide foto’s is de blik direct en serieus.

De ene vrouw heeft een iets zachtere blik, de andere een meer gespannen uitdrukking. Dit kan natuurlijk te maken hebben met de pose-instructies van de fotograaf of andere omstandigheden. Op de ene foto lijkt de neus iets breder en de wenkbrauwen iets dichter bij elkaar, maar dat kan ook komen door belichting, hoek of lensvertekening. 

Het is dus goed mogelijk dat het om dezelfde vrouw gaat, zeker gezien de gedeelde kenmerken en het feit dat beide foto’s uit hetzelfde atelier afkomstig zijn. Maar zonder harde aanwijzingen (zoals een naam op de achterkant of een identiek kledingdetail) blijft het gissen. Mochten het toch twee verschillende vrouwen zijn, dan sturen we via onze mentale tijdmachine alsnog twee setjes excuses naar het verleden dat we ze niet als twee individuele personen hebben behandeld.

Fotograaf P. Weise uit Enschede kwamen we al tegen op pagina 5, foto 4, al was het adresblokje onder de foto daar iets anders. Zie die pagina voor meer informatie.

Crayon, pagina 6, foto 1

Portret van twee onbekende vrouwen

We zien twee vrouwen in sobere, functionele en volledig bedekkende kleding, typerend voor de Nederlandse burgerlijke mode uit de late 19e eeuw, vermoedelijk tussen 1880 en 1900. Beide vrouwen hebben het haar strak naar achteren gekamd. De kleding van de vrouw rechts oogt iets decoratiever. Zij houdt haar linkerhand tegen de buik en legt haar rechterhand op de schouder van de andere vrouw.

De achtergrond bestaat uit verticale houten planken, mogelijk de buitenzijde van een huis, schuur of bijgebouw. De planken zijn ruw en ongelijk van kleur, wat wijst op verwering en ouderdom. Rond de vrouwen is dichte begroeiing te zien, waaronder struiken met brede bladeren. De grond lijkt onverhard, vermoedelijk aarde of gras.

Boven de vrouw links is op het karton, boven de eigenlijke foto, een kruisje geplaatst. Op de achterkant staan handgeschreven notities:

M. Slotboom

Gortsteeg = [onleesbaar]

Veenendaal

Vrouw gemerkt x

Model 3092 [of 30/22] Half = Vel

[verticaal] of 1.75 papierkoste [sic]

[rechtsboven in kleur] 23

Deze notities doen sterk denken aan de tekst op de achterkant van foto 1 op pagina 1 van fotoalbum Crayon. Ook die opname werd vermoedelijk gebruikt als bron voor een crayontekening, en gezien de context zou dat hier eveneens goed kunnen gelden. Op foto 1 kwam bovendien dezelfde naam voor: M. Slotboom. Het handschrift lijkt sterk overeen te komen, al valt dat niet met zekerheid vast te stellen.

Deze foto lijkt dus direct gelinkt aan de eerste foto uit het album, waarmee de locaties Enschede en Veenendaal met elkaar worden verbonden: plaatsen die in dit album vaker opduiken. Dat wijst erop dat het album als geheel is samengesteld uit verwante foto’s, en niet uit willekeurige vondsten.

M. Slotboom

Bij foto 1 op pagina 1 kon geen relevante persoon met de naam Slotboom worden geïdentificeerd in Enschede. Ook in Veenendaal is het lastig om de juiste persoon te traceren, maar wellicht ligt hier voor iemand anders nog een schone taak weggelegd.

Ter oriëntatie: volgens gegevens van Geneanet was de spreiding van de naam Slotboom rond 1900 als volgt:

Gortsteeg

In de nieuwsbrief (pdf) Oud Veenendaal, maart 2013, 28e jaargang, nummer 1, lezen we op pagina 77:

“Op een kaart van de Gelderse Vallei, gepubliceerd door Nicolaas van Geelkerken in 1651, komt de naam Gortsteeg in Veenendaal al voor. De naam werd officieel vastgesteld bij raadsbesluit van 28 juni 1920. [...] Zeven jaar later, bij raadsbesluit van 4 oktober 1927, werd de naam gewijzigd in Gortstraat.”

De straatnaam blijkt lokaal goed bekend en allesbehalve obscuur. Tijdens het zoeken dook zelfs het volgende aardige tekstje op:

De Gortsteeg in Veenendaal is een rijke straat.
Wonen daar mensen met veel geld?
Nee, dat niet.
Toch is het een rijke straat.
In elk huis woont een kind van de Heere.
In sommige huizen wonen er nog wel meer dan één.
Op zondagavond hoor je de mensen in de Gortsteeg zingen.

(Bron: website Boekhandel Den Hertog)

Misschien levert de rest van het album nog nieuw inzicht op, maar voor nu is al opvallend veel achtergrondinformatie achterhaald.