Elly, pagina 8, foto 1 en 2

Alice na het ontbijt/6 weken oud

Op deze foto’s maken we voor het eerst kennis met baby Alice, die eerder al terloops werd aangekondigd op pagina 4 van ons fotoalbum. Op beide foto’s lijkt Alice diep in slaap. Wie de volwassene is die haar vasthoudt, kunnen we helaas niet met zekerheid vaststellen. De tweede foto is wat onscherper, maar de eerste maakt veel goed.

Het is denkbaar dat we nooit te weten komen wat de achternamen zijn van de mensen in het fotoalbum Elly, maar het zou zomaar kunnen dat Alice en Elly officieel dezelfde voornaam droegen. In Nederlandse én koloniale families kwam het geregeld voor dat een dochter vernoemd werd naar haar moeder; in dat licht is het een plausibel scenario.

De twee bijschriften zijn hier bewust volledig opgenomen, om te laten zien dat de handschriften bij beide foto’s op het eerste gezicht niet identiek zijn.

Realitycheck

Wouke op Zondag met Tineke Ceelen 

16 november 2025

Musiater, Zevenaar

Pakubuwono X van Surakarta

Pakubuwono X (ook gespeld als Pakoe Boewono X) was de tiende susuhunan (vaak vergeleken met een keizer) van Surakarta (Soerakarta, Solo). Hij regeerde van 1893 tot 1939, en is daarmee de langst regerende susuhunan in de geschiedenis van de vorstenstaat Surakarta. Hij was in vele opzichten een opmerkelijke persoonlijkheid.

Hij hield bijzonder veel van onderscheidingen. Op de onderstaande foto draagt hij onder andere: de keten van de Belgische Leopoldsorde, het commandeurskruis en borstkruis van de Orde van de Nederlandse Leeuw, het kruis en de plaque van een Grootofficier in de Orde van Oranje-Nassau met de Zwaarden, het Onderscheidingsteken voor Langdurige Dienst als officier in het Nederlandse leger, en de sterren van de Orde van Cambodja en de Orde van de Witte Olifant. Een deel van de sterren behoort tot lokale Javaanse ridderorden.

Beide foto’s: Collectie Wereldmuseum (v/h Tropenmuseum), part of the National Museum of World Cultures, CC BY-SA 3.0, bron en bron.

De mohammedaanse susuhunan leefde polygaam en huwde met ongeveer veertig vrouwen uit de Javaanse adel. Uit deze huwelijken zijn zeventig kinderen bekend: 33 zonen en 34 dochters werden volwassen.

Surakarta beschikte bovendien over een eigen gouden staatsiekoets. Deze werd vervaardigd naar Europees voorbeeld in opdracht van Pakubuwono VIII. Toen het rijtuig in 1897 door de firma Spyker naar Amsterdam werd verscheept voor aanpassingen en restauratie, liet de firma zich op haar beurt door dit Surakartase rijtuig inspireren bij de bouw van de Gouden Koets voor koningin Wilhelmina.

Zoals gezegd was Pakubuwono X de langst regerende susuhunan van Surakarta. Zijn begrafenis op de Berg der Nevelen, een heilige plaats die “niet door blanken betreden mocht worden”, was al even luisterrijk. Er is een reportage:

BEGRAFENIS VAN ZDH PAKOE BOEWONO X, door Polygoon Hollands Nieuws (producent) / Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid (beheerder), is gelicenseerd onder Public Domain Mark.

Elly, pagina 7, foto 2

[Zonder bijschrift]

Op deze foto zien we een vrouw, waarschijnlijk Elly, die zich klaarmaakt voor de dag of voor een speciale gelegenheid. Ze draagt een witte, halflange jurk met lange mouwen en een bescheiden V-vormige sluiting. Haar schoenen zijn wit, met een hoge hak en een bandje – typerend voor de mode van het interbellum. Ook haar hoed past daarbij: een breedgerande creatie, versierd met een lint.

Ze staat voor de spiegeldeur van een grote kledingkast, en haar reflectie is duidelijk zichtbaar. Ze lijkt haar hoed te corrigeren of net op te zetten. Haar spiegelbeeld kijkt recht de cameralens in. De scène speelt zich af in een slaap- of kleedkamer.

Deze foto is ingeplakt rechts van de foto waarop Jopie in ceremonieel tenue staat, maar verder ontbreekt elke context.

Elly, pagina 7, foto 1

Terug van een bezoek aan de sultan van Solo

We zien een foto van de man die we inmiddels hebben leren kennen als Jopie, gekleed in een ceremonieel tenue. Uit de combinatie van zijn kleding en het bijschrift kunnen we afleiden dat hij een officier of een hoge koloniale of civiele functionaris was, of dat hij voor deze gelegenheid een formeel ceremonieel uniform heeft gedragen. Hij hoeft dus niet per se beroepsmilitair te zijn geweest, maar het uiterlijk – met name het donkere korte jasje, de witte pantalon en de sabel  – maakt zo’n functie wel aannemelijk. Vergelijkbare uniformbeelden uit dezelfde periode tonen namelijk precies deze combinatie van kledingstukken (zie deze site voor meer informatie).

Voor de goede orde: Surakarta/Solo had geen sultan. De vorstelijke titel was Susuhunan (in oude spelling Soesoehoenan). Toch werd in informele contexten door Europeanen regelmatig de meer algemene term sultan gebruikt voor vrijwel elke vorstelijke figuur in Zuidoost-Azië. In de periode waarin deze foto vermoedelijk is gemaakt (het interbellum), was Pakubuwono X de susuhunan van Surakarta. Hij regeerde van 1893 tot 1939 en is daarmee de langst regerende heerser uit de geschiedenis van deze Javaanse vorstenstaat binnen Nederlands-Indië. Zijn zoon en opvolger, Pakubuwono XI, regeerde vervolgens tot de Japanse bezetting in 1942. Na de onafhankelijkheid van Indonesië (1945) verloor Surakarta zijn status als vorstenstaat en werd de rol van de susuhunan grotendeels ceremonieel.