11 september 2025

Stilo, pagina 26, foto 1

Portret van een onbekende jongeman

Portret van een onbekende jongeman

Met dit portret gaan we naar een andere stad en een ander land. We zien een jongeman met een fraai gecoiffeerd kapsel, een bescheiden snorretje en een olijke blik. Hij draagt een net jasje, een wit overhemd met opstaande boordjes en een das met iets dat eruitziet als een dasspeld in de vorm van een omgekeerd hoefijzer.

Onder de foto zien we centraal het Koninklijk Wapen van het Duitse Keizerrijk, zoals dat werd gebruikt in officiële en hofgerelateerde contexten tussen 1871 en 1918. Deze stijl komt overeen met het wapen dat fotografen mochten voeren als zij het predicaat Hofphotograph hadden – dus wanneer zij werkten voor het hof of een vorstelijke familie. Links staat de naam van Bosch, rechts Wiesbaden.

De achterkant van de kabinetfoto is zeer rijk versierd met verschillende wapenschilden, de namen van de steden Paris, Frankfurt a/M, Wiesbaden, en medaillons die vermoedelijk verschillende prijzen uitbeelden. In het midden staat:

van Bosch
Königl. Hof-Photograph
Wilhelmstrasse, Eingang Luisenstr. 3
Wiesbaden

Die Platte bleibt aufbewahrt

(Lithograaf: Jul. Formstecher, Offenbach a/M)

Achterkant van de kabinetfoto, met de gegevens die hier besproken worden
Het gebruik van hoofdletters en kleine letters is hier aangepast aan de spelling op de kaart, dus van Bosch met een kleine v. De bekende hof- en society-fotograaf Otto van Bosch (soms geschreven van den Bosch of van Bosch) werkte in de late 19e eeuw met ateliers in meerdere Europese steden, waaronder – zoals ook blijkt uit de achterkant van de foto – Parijs, Frankfurt en Wiesbaden. Op FotografenWiki staat een mooi artikel over deze fotograaf. De onderstaande afbeelding is ook afkomstig van die site.    
Otto van Bosch, Franfurt a.M. um 1880
Julius Formstecher was lithograaf, fabrikant van fotografische benodigdheden en drukker van kartons voor CdV’s en kabinetfoto’s. Hij was gevestigd in Offenbach am Main (Duitsland), maar had ook een filiaal in Wenen (Salvatorgasse 12) en een vestiging in Brussel (Schaerbeek, Rue Vandermeersch) (bron). Hij was actief van het begin van de jaren 1880 tot circa 1903. Formstecher leverde gedrukte fotomounts (kartons), droge platen, fotopapier en andere benodigdheden voor fotografen in Duitsland, Oostenrijk en België. Hij was hoofddistributeur van Schleusner-producten, waaronder droge platen en fotopapier, en dus een belangrijke schakel in de distributie van fotografische technologie.
In 1893 nam hij deel aan de Exposition Internationale de Photographie in Genève, waar hij een bronzen medaille won voor zijn werk als fabrikant en lithograaf (bron). Zijn naam is terug te vinden in internationale vakbladen en tentoonstellingscatalogi.

Stilo, pagina 25, foto 1

Portret van een onbekende man

Portret van een onbekende man
Ook op pagina 25 stuiten we op een verrassing. Opnieuw zien we een portret dat bekend voorkomt, en inderdaad: deze beeltenis hebben we al gezien, op pagina 16, foto 1. Ook in dit geval lijkt de kabinetfoto van pagina 25 het origineel te zijn, en de CdV van pagina 16 de kopie.

Een interessant detail is dat deze foto en de vorige op beide pagina’s naast elkaar in het album zijn geplaatst, en dat de derde duplicaatfoto (van de jongeman van twee foto’s geleden) in beide gevallen daarnaast te vinden is. Alle drie de foto’s waarvan we een duplicaat of kopie hebben gevonden, lijken dus bij elkaar te horen. Waarom van deze drie zowel de originelen als de duplicaten/kopieën in het album aanwezig zijn, blijft onduidelijk.
CdV en kabinetfoto met dezelfde beeltenissen naast elkaar
Ook hier geldt: als je de twee exemplaren vergelijkt, zie je direct dat het kopieerproces de geportretteerde niet veel goed heeft gedaan. Op de kabinetfoto is het beeld sprekend, op de CdV is het allemaal wat doffer en vlakker.

Stilo, pagina 24, foto 2

Foto van onbekende vrouw

Portret van een onbekende vrouw
Net als de vorige levert ook de tweede foto op pagina 24 van ons album een verrassing op. We zien een portret van een vrouw die we al eerder zijn tegengekomen, op pagina 16, foto 2. Deze kabinetfoto van pagina 24 lijkt de oorspronkelijke opname te zijn geweest, terwijl de CdV van pagina 16 een kopie is.

Onder de foto staat links een bekroond wapen met de initialen van de fotograaf, in het midden de naam J. Dastl en rechts het woord Fotograf.

Op de achterkant zien we hetzelfde wapen, met de tekst:

Fotografisches Atelier Johann Dastl
Floridsdorf II
Überfuhrstrasse 15
Wien XXI
.

Vergrösserungen u. Verkleinerungen nach jedem Bilde.
Die Platte bleibt für Nachbestellungen aufbewahrt.

(Lithograaf: K. Krziwanek, Wien)
Achterzijde van de kabinetfoto die hier besproken wordt
Het Fotografisches Atelier Johann Dastl zijn we al tegengekomen bij pagina 12, foto 1 (zie aldaar). 
Carte de visite en kabinetfoto met dezelfde beeltenis naast elkaar
Wanneer je de twee exemplaren vergelijkt, valt direct op dat het kopieerproces de geportretteerde geen goed heeft gedaan. Op de kabinetfoto oogt onze dame veel frisser en helderder, ondanks lichte schade rechts van het gezicht en ondanks het feit dat de foto in de loop der jaren een sterke blauwzweem heeft ontwikkeld.

Stilo, pagina 24, foto 1

Voorkant van een CdV met portret van onbekende jongeman

Duplicaat van portret van een onbekende jongeman
Op pagina 24 en 25 van ons album treffen we een aantal raadselachtige foto’s aan. Om te beginnen deze: een portret van een onbekende jongeman. Helemaal onbekend is hij echter niet: we hebben precies dezelfde CdV al gezien op pagina 17, foto 1. Het verschil is dat dit exemplaar is voorzien van een naametiket op de voorkant en een handgeschreven naam op de achterkant.

Je zou kunnen denken dat dit de zaak verheldert, maar dat valt tegen. Er lijkt ‘Hennig Fenzel’ of ‘Henning Fenzel’ te staan, maar zekerheid ontbreekt. Oordeel zelf. Zoektochten naar ‘Hennig/Henning Fenzel’ of ‘Fenzel Hennig/Henning’, inclusief enkele naamsvarianten zoals ‘Frentzel’, leveren in elk geval niets bruikbaars op.

Het etiketje op de voorkant lijkt in elk geval later te zijn toegevoegd — door een fotograaf, familielid of verzamelaar – om de persoon op de foto te identificeren. Het handschrift op de achterkant zou van dezelfde hand kunnen zijn, of van iemand die de naam kende en die toevoegde bij duplicatie of archivering.

Waarom dit exemplaar én het eerdere exemplaar op pagina 17 in hetzelfde album zijn terechtgekomen, zal waarschijnlijk nooit duidelijk worden. Deze puzzel wordt overigens vervolgd in de volgende twee foto’s.

Vergelijking van de achterkanten twee bijna identieke CdV's
Vergelijking van de achterkanten twee bijna identieke CdV's
Uitsnede van de foto hierboven
Uitsnede van de foto hierboven