Crayon, pagina 5, foto 4

Portret van twee onbekende mannen

We hebben een CdV met een fraai duoportret: twee donker geklede jonge mannen. Beide mannen dragen typische stadskleding: donkere wollen pakken, bestaande uit een colbert, een bijpassend vest en een pantalon. De vesten sluiten hoog onder de hals, met een zichtbare ketting van een zakhorloge die van een knoop naar een vestzak loopt. Witte overhemden met een stijve opstaande kraag: typerend voor formele herenkleding rond 1900. Donkere stropdas, broek met rechte pijpen en donkere veterschoenen.

De studioachtergrond moet een interieur voorstellen. Het is een vrij aanwezige achtergrond, zullen we maar zeggen. Juist rond deze periode zouden veel fotografen overschakelen van gedetailleerde decors naar meer neutrale, effen achtergronden. De mannen staan op een rijk gedecoreerd tapijt, en we zien nog wat typisch studiomeubilair.

Onder de foto staat links P. Weise, Enschede en rechts Zuiderhagen 39. Op de achterzijde van de CdV zien we twee datumstempels met de datum 8 augustus 1909. Mogelijk was de stempel al wat ouder: op de bovenste stempel is de linkerkant van de datum niet goed leesbaar, op de onderste juist de rechterkant. Vandaar wellicht ook twee stempels. Als er niemand aan het mystificeren is geweest, is deze foto dus vrij eenvoudig te dateren.

Fotograaf P. Weise blijkt een man in bonis te zijn geweest. Op de site van Erfgoed Enschede lezen we bijvoorbeeld: “Drie dubbele woonhuizen, rond 1905 gebouwd in opdracht van de fotograaf P. Weise. Het complex bestaat uit drie identieke dubbele arbeiderswoningen, gelegen aan de Hengelosestraat.” Op de site van Tubantia zien we een foto van een gerestaureerd fotografisch atelier. De tekst op de gevel is “aangebracht in opdracht van de eerste eigenaar Paul Arthur Weise”. Op online marktplaatsen duiken regelmatig foto’s van zijn hand op. Uit die foto’s blijkt ook dat Weise op verschillende adressen in Enschede actief is geweest.

Zoals wel vaker het geval is, is informatie over de fotograaf veel gemakkelijker te achterhalen dan over de geportretteerden. Bij dit soort foto’s kun je hooguit hopen dat ooit iemand een digitale versie ziet en denkt: dat hoofd ken ik toch? Maar die kans wordt met de jaren natuurlijk steeds kleiner.

Crayon, pagina 5, foto 3

Portret van een onbekend kind

We zien een zittende baby of peuter in een wit gewaadje, geplaatst op een bontvelletje op een stoel. Het kind lijkt bezig met de deconstructie van een speelgoeddier. Onder de foto staat in het midden een logo met de initialen van de fotograaf; rechts daarvan de volledige naam en plaats: H.A. Smit, Almelo.

Op de achterzijde van de carte-de-visite zien we fraai vormgegeven adresgegevens:

H.A. Smit
Fotograaf
Bornebroekschestraat
Almelo
De plaat blijft voor nabestellingen bewaard.

Daaronder bevindt zich een aantrekkelijk landelijk winterlandschap, gedrukt in één kleur (groen) in lithografisch raster, en daar weer onder onder een aanduiding van de lithograaf. Bij ontcijfering komen we op ‘REG C.E.&C.’

De combinatie van florale ornamentiek, licht asymmetrische krullen en een decoratief kader is typerend voor de vroege jugendstil of art nouveau, die rond 1890 in Europa in opkomst was. De kaart combineert informatie met esthetiek en straalt daarmee professionaliteit en verfijning uit: deze portretfotograaf wilde zich duidelijk onderscheiden in een groeimarkt.

Hoe zit het met de fotograaf?

Een online zoektocht levert al snel leuke informatie op. De achterkleinzoon van deze fotograaf is namelijk ook werkzaam in dezelfde branche. Op de site van De Ondernemer staat een leerzaam artikel, mét foto. 

En hoe zit het met ‘REG C.E.&C.’?

‘REG.’ staat vrijwel zeker voor registered (geregistreerd ontwerp of registered design). Dat gebruik zien we vaak op carte-de-visite-achterkanten en andere commerciële drukwerken uit die periode. ‘C.E.&C.’ is vrijwel zeker de afkorting of handelsvorm van de drukker/lithograaf, bijvoorbeeld een variant op C.E. & Co. of C.E. & Cie. (Cie = compagnie). Er bestaan meerdere voorbeelden in archieven waarin precies díe letters worden afgedrukt als printercode of merkteken (zie bijvoorbeeld hier en hier).