Hipstamatic: Frida + Mount Royal

Crayon, pagina 8, foto 3

Portret van onbekend meisje

Op deze foto zien we een jong meisje in een fraaie lichte jurk met een subtiel repetitief patroontje, korte mouwen, een witte kraag en een donkere sjerp. Het geheel wordt afgemaakt met donkere kousen en hoge schoenen of lage laarsjes. Het haar is naar achteren gekamd en ze draagt oorbellen, iets wat je tegenwoordig niet vaak meer ziet bij meisjes van deze leeftijd. Ze poseert voor een studiogordijn met een tuinscène, gecompleteerd door een decoratief muurtje met een plat oppervlak waarop requisieten kunnen worden geplaatst, zoals hier een discreet bosje bloemen.

De foto is wat gevlekt, maar dat versterkt eerder dan dat het stoort: het draagt bij aan de dromerige, bijna sprookjesachtige sfeer. Het geheel roept onwillekeurig associaties op met de fotoportretten van jonge meisjes die Lewis Carroll in dezelfde periode maakte. Tegelijk is duidelijk dat het meisje het poseren behoorlijk spannend vond; zie haar gespannen rechterhand.

Onder de foto zien we de gegevens van de fotograaf, naast een logo dat is opgebouwd uit diens initialen: H. Born, Nijmegen, Spoorstraat 2c.

Op de achterkant van de CdV vinden we een uitgebreidere versie van deze gegevens, fraai vormgegeven in een decoratief kader:

HB  

H. Born  

Nijmegen  

Spoorstraat 2c t/o het Station  

Veenendaal  

Hoofdstraat 280.  

De Plaat blijft voor Nabestelling bewaard.  

Speciaal atelier voor Vergrootingen in onveranderlijke Fotografie  

(Lithografie: Alex. Lindner, Berlin)

Over fotograaf H. Born is uitgebreide informatie te vinden, met name op de website van Stichting Noviomagus, de geschiedeniswebsite over Nijmegen. Uit de tijdlijn op die pagina blijkt dat de periode waarin Born ook actief was in Veenendaal (zoals hier vermeld op de achterkant van de CdV) liep van 1908 tot en met 1911. Dankzij deze gegevens kan deze foto dus vrij nauwkeurig worden gedateerd.

De firma Alex. Lindner uit Berlijn was gespecialiseerd in het vervaardigen van kartons voor carte-de-visite-fotografie (CdV’s) rond het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw (ca. 1880‑1910).

Bronnen:

Alex. Lindner (Firma)

Wikimedia Commons

Crayon, pagina 8, foto 2

Portret van twee onbekende kinderen

Deze fraaie carte de visite toont twee poserende kinderen: een staand meisje (links op de foto) en een zittende jongen. Het meisje draagt een nette geruite jurk tot over de knie en, zo te zien, veterschoentjes of ‑laarsjes. Met haar rechterhand leunt ze op een witgelakt houten tafeltje; haar linkerhand rust op de leuning van het bijbehorende houten bankje waarop de jongen zit. Hij zit behoorlijk strak in het pak, maar zijn kostuum oogt een stuk minder streng door de uitbundige strik met witte stippen. De achtergrond is min of meer egaal, iets wat we bij deze fotograaf nog niet eerder zagen.

Onder de foto zien we een aardige variatie op een bekend thema: een andere versie van de signatuur van de fotograaf. Hier geen wapenschild of logo, maar enkel links de naam J. Plettenburg en rechts het adres Pijpenstraat 1, Enschedé. Inderdaad: Pijpenstraat met een huisnummer, en hier is ook niet gekozen voor de ligatuur met puntjes (ÿ), zoals bij sommige eerder geziene CdV’s, maar voor twee losse letters. En niet onbelangrijk: Enschede is hier gespeld met accent aigu: Enschedé.

Dit blijkt een historische spellingvariant te zijn, bedoeld om de juiste uitspraak van de plaatsnaam te verduidelijken: met de klemtoon op de laatste lettergreep. Tegenwoordig is deze schrijfwijze ongebruikelijk, maar in de 19e en vroege 20e eeuw kwam die incidenteel voor in drukwerk zoals CdV’s, advertenties en briefhoofden.

Volgens Onze Taal is Enschede een “raar woord” met drie verschillende klinkers: è, uh, ee. De spelling Enschedé zou dus een poging kunnen zijn geweest om de laatste klank (de lange ee) expliciet te maken. In het radioprogramma De Taalstaat werd dit ook besproken: de naam wijkt af van andere plaatsnamen en leidt regelmatig tot uitspraakverwarring.

Nog even terug naar de foto zelf. Bij de meeste portretten uit dit album dragen de geportretteerden ingetogen, donkere kleding. Een typisch Nederlands verschijnsel door de eeuwen heen, waarin soberheid en ernst de norm waren. Voor kinderen gold dat een stuk minder, en daarom kun je juist bij een foto als deze extra nieuwsgierig worden. We hebben dus maar eens een automatische inkleuring op deze foto losgelaten. Er bestaan verschillende sites waar je dit gratis kunt doen, en hier is gekozen voor Palette.fm. Het resultaat is heel aardig geworden.