Stilo, pagina 7, foto 3

Portret van onbekende vrouw

We zien een busteportret van een volwassen vrouw met kort of opgestoken donkerblond haar en een hooggesloten donkere jurk. De foto heeft een sterk licht vignet en een egale, lichte studioachtergrond, waardoor de vrouw als het ware uit de mist lijkt op te doemen.

Onder de foto staat rechts de naam van de fotograaf:

Emil Preim
Floridsdorf

Op de achterzijde zien we de jugendstil­afbeelding die we al bij verschillende kabinetfoto’s van Emil Preim zijn tegengekomen. Of toch niet? Bij eerdere exemplaren heb ik tevergeefs gezocht naar de ontwerper, maar bij deze versie staat doodleuk de naam van lithograaf K. Krziwanek onder de afbeelding vermeld. Wat is hier aan de hand?

Leg je de twee afbeeldingen naast elkaar, dan zie je minieme verschillen. Bij de kabinetfoto’s had het vrouwengezicht een glimlach, bij de CdV is de blik veel ernstiger. Ook de oorbel, de kuif en de band om het haar zijn net even anders. Het lijkt er dus op dat één van de twee een kopie is. Omdat de CdV-versie wél de naam van de lithograaf draagt, is het aannemelijk dat dit de originele versie is – en dat de kabinetfoto’s de kopie tonen. Dan blijft de vraag: was dat een illegale kopie, of toch een variant die ook met toestemming van Krziwanek is vervaardigd?

Kijken we tenslotte naar de afbeelding van de versie die we bij Emil Tenzer tegenkwamen (gevonden bij het onderzoek naar foto 3 op pagina 2; zie aldaar), dan valt op dat die eigenlijk meer lijkt op onze CdV-versie (met de ernstige blik) dan op de kabinetfoto-versie (met de glimlach). Volg je het nog? Hierboven zie je een vergelijking van de kabinetfoto en de CdV; hieronder die van de Tenzer‑versie. 

Zie het vervolg: Stilo: Plagiaat? Nou nee.

Stilo, pagina 7, foto 2

Portret van onbekende vrouw
We zien een busteportret van een volwassen vrouw met kort of opgestoken donker haar, een hooggesloten jurk met pofschouders en een dun halskettinkje.

De kaart is aan de voorzijde donkergrijs met witte letters, maar de linkerhelft van het kader lijkt verbleekt. Onder de foto staat een klein fantasiewapen en rechts daarvan de naam van de fotograaf:

Emil Preim
Photograph
WIEN, XXI.
Stryekgasse 3
Eingang Pragerstr.

De achterzijde heeft een grijze achtergrond. Linksboven zien we in donkerblauw een afbeelding van een ronde elektrische hanglamp met zich verspreidende lichtstralen. Daaroverheen staat in witte letters:

Aufnahmen bei elektrischem Licht.

Daaronder, in blauwe letters:

Emil Preim
Fotografische Kunst-Anstalt.
WIEN, XXI.
Stryekgasse 3.
Eingang Pragerstr.

Specialist in Kinderaufnahmen. Vergrösserungen nach jedem vorhandenen Bilde in Schwarz, Platin, Aquarell u. Oel.

(Lithograaf: K. Krziwanek, Wien)

We hebben Emil Preim al vaak voorbij zien komen, maar dit CdV-ontwerp is nieuw in ons album. De achterkant, ontworpen door Karl Krziwanek, ademt de verwondering en opwinding over de ‘magie’ van elektrisch licht – iets wat wij ons tegenwoordig alleen met moeite kunnen voorstellen.

Preim was in de loop van zijn carrière op verschillende adressen actief, dus het is niet vreemd dat hij geregeld nieuwe ontwerpen liet maken. Zodra een verhuizing een feit was, kon het oude drukwerk immers niet meer gebruikt worden.

Stilo, pagina 7, foto 1

Foto van onbekende vrouw
We zien een foto van een staande jonge vrouw in lange, donkere kleding, waarschijnlijk een jakje met een bijpassende rok. Ze leunt met haar rechterhand op de rugleuning van een eenvoudige houten stoel, terwijl ze in diezelfde hand een klein tuiltje bloemen vasthoudt. Achter haar is een geschilderde studioachtergrond te zien, die een tuinomgeving moet voorstellen. Haar blik is bijzonder ernstig.

De kaart is aan beide zijden zwart, met goudkleurige letters. Onder de foto staat de naam van de fotograaf:

E. Heidenhaus, Wien.

Op de achterzijde vinden we, onder een wapenschildje met de letters EH, de volgende tekst in overdadige krulletters:

E. Heidenhaus
Mariahilferstrasse 108.
Wien

(Lithograaf: Bernhard Wachtl, Wien)

Over fotograaf E. Heidenhaus is niet veel te vinden. Zijn naam wordt niet genoemd in het Lexicon der Wiener Photographen, niet op Fotorevers, en niet op sagen.info (Historische Fotografen Wien, Fotoatelier und Landschaftsfotografie). Het leven en werk van E. Heidenhaus blijven vooralsnog even ongrijpbaar als zijn CdV’s.

De straatnaam Mariahilferstrasse wordt tegenwoordig gespeld als Mariahilfer Straße en is genoemd naar de toenmalige voorstad Mariahilf. Volgens Wien Geschichte Wiki waren er op dit adres door de jaren heen diverse bedrijven gevestigd, maar een fotografisch atelier is in het overzicht niet te vinden. Tegenwoordig bevindt zich op dit adres een filiaal van drogisterijketen dm. 

Stilo, pagina 6, foto 4

Foto van onbekende vrouw
We zien een foto van een vrouw die op een stoel zit met een boek op schoot. Ze gebruikt haar vingers als bladwijzer. De vrouw draagt een complexe, lange lichte jurk met donkerdere accenten en om de kraag een sjaal met broche, waaronder een klassieke zwarte choker. Haar donkere haar is in verschillende strengen kroon­vlechten op haar hoofd gelegd. Voor haar op de grond zien we twee forse rots­blokken. Links staat een groepje bomen waartegen de vrouw haar paraplu laat leunen. De foto moet een natuurlijke omgeving voorstellen, maar is waarschijnlijk toch in de studio gemaakt. Onder de foto staat geen tekst.

Op de achterzijde lezen we slechts:

M. Lamberg
Kurort-Rožnau

Op online marktplaatsen zijn wel foto’s te vinden van ‘M. Lamberg’, maar het is niet duidelijk of het om dezelfde fotograaf gaat. Er lijken in die tijd twee redelijk bekende fotografen met die naam te zijn geweest.

Wat betreft Rožnau: in een online editie van Meyers Konversations‑Lexikon uit 1888 vinden we de volgende beschrijving:

Roznau (spr. rosch-), Stadt in der mähr. Bezirkshauptmannschaft Walachisch-Meseritsch, im Thal der untern Betschwa, am Fuß des Radhost gelegen, hat ein Bezirksgericht, Flachsbau, Baumwollwarenerzeugung, Brauerei, Viehzucht nebst Käsebereitung und (1880) 3007 Einw. ist zugleich ein beliebter klimatischer Kurort (mit Molkenheilanstalt), der jährlich von ca. 1200 Kurgästen besucht wird.

Oftewel in vertaling:

Rožnau (uitgesproken als “rosch-”), een stad in de Moravische districtshoofdstad Walachisch-Meseritsch, gelegen in de vallei van de beneden-Betschwa, aan de voet van de Radhošt. De plaats heeft een rechtbank, vlasbouw, katoenproductie, een brouwerij, veeteelt en kaasproductie. In 1880 telde zij 3007 inwoners en was zij tevens een populair klimatologisch kuuroord (met een wei-kuuroord), dat jaarlijks door ca. 1200 kuurgasten werd bezocht.

Tegenwoordig heet deze plek Rožnov pod Radhoštěm, gelegen in Oost-Moravië (Tsjechië). Meer informatie over het kuuroord is bijvoorbeeld te vinden in deze fraaie oude uitgave.